Προανανακτορικό και Παλαιοανακτορικό Νεκροταφείο

 

Υψηλά στη βόρεια πλαγιά του λόφου Κεφάλα (υψόμετρο 54-60 m), σε θέση με ανεμπόδιστη ορατότητα προς όλες της κατευθύνσεις και έλεγχο του κόλπου της Σητείας και του κάμπου στα δυτικά, ανασκάπτεται από το 2004 το Προανακτορικό και Παλαιοανακτορικό νεκροταφείο του Πετρά.

Το νεκροταφείο είναι εκτεταμένο και αποτελείται από τάφους-οικίες μεγάλου μεγέθους (50-80 m2) και περίτεχνης κάτοψης. Στα ανατολικά του οριζόταν από περίβολο. Έχουν ταυτισθεί και εντελώς ή εν μέρει ανασκαφεί 14 ταφικά κτίρια, η τελευταία φάση των οποίων είναι το τέλος της Προανακτορικής, για τον Πετρά, περιόδου Μεσομινωική ΙΒ/αρχή της ΙΙΑ. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι ότι οι τάφοι αυτοί διαδέχθηκαν άλλους, των οποίων σώζονται αρχιτεκτονικά λείψανα σε βαθύτερα στρώματα, χρονολογημένους στην Πρωτομινωική ΙΙ. Εκτός των τάφων έχουν ανασκαφεί δύο εκτεταμένες αναθηματικές αποθέσεις, η χρήση των οποίων συνεχίσθηκε μέχρι το τέλος της Παλαιοανακτορικής περιόδου, δηλώνοντας ότι το νεκροταφείο του Πετρά ήταν καλά οργανωμένο και αποτελούσε κέντρο συνοχής της κοινότητας, ακόμα και μετά την ίδρυση του ανακτόρου.

Τα Ταφικά Κτίρια 1, 2 και 5 έχουν ανασκαφθεί πλήρως και περιελάμβαναν 9, 8 και 7 δωμάτια αντίστοιχα. Το Ταφικό Κτίριο 2, το οποίο συνδέεται με αναθηματική επίχωση, είναι το σημαντικότερο και το νεώτερο μέχρι σήμερα του νεκροταφείου. Δύο από τα δωμάτιά του χρησιμοποιήθηκαν αποκλειστικά για αποθήκευση αγγείων σχετικών με ταφικές τελετουργίες.  Το κτίριο περιείχε ταφές σε δύο λάρνακες και ένα πίθο, δείχνοντας την αλλαγή των ταφικών εθίμων στο τέλος της Προανακτορικής/αρχή της Παλαιοανακτορικής. Στο ίδιο Ταφικό Κτίριο 2 ήρθαν στο φως εξαιρετικής ιστορικής και καλλιτεχνικής σημασίας σφραγιδόλιθοι, μερικοί με ιερογλυφικές επιγραφές.

Το Ταφικό Κτίριο 1, πρωιμότερο από το 2,  είναι το μόνο μέχρι σήμερα του νεκροταφείου που δεν απέδωσε σφραγίδες, αλλά δεν έλειπαν από αυτό άλλα αντικείμενα ελίτ, όπως χρυσός και λίθινα αγγεία.

Το Ταφικό Κτίριο 5 είναι κτισμένο πάνω σε ένα παλαιότερο ταφικό κτίσμα. Εκτός των άλλων έχει αποδώσει οστέινες σφραγίδες.

Οι περισσότερες ταφές στο νεκροταφείο του Πετρά είναι δευτερογενείς, δηλαδή ανακομιδές, αλλά υπάρχουν και λίγες ταφές κατά χώραν.  

Όλα τα ταφικά κτίρια περιείχαν πολύ ενδιαφέρουσα κεραμική, λίθινα αγγεία, κοσμήματα από διάφορα υλικά και πολύτιμα μέταλλα, καθώς και χάλκινα και λίθινα εργαλεία. Οι αναθηματικές αποθέσεις περιείχαν κυρίως ιερά περίτεχνα σκεύη, συχνά με πλαστική διακόσμηση (ζώα και ανθρώπινες μορφές), και μεγάλο αριθμό πινακίων (πιάτων), διότι προφανώς η κατανάλωση φαγητού αποτελούσε μέρος των τελετουργιών.

Σημαντικότατα ευρήματα του νεκροταφείου του Πετρά, που ήρθαν στο φως εκτός των ταφικών κτιρίων, ήταν τρία κομμάτια μαρμάρινων εισηγμένων κυκλαδικών ειδωλίων. Πρόκειται για τα πρώτα κυκλαδικά ειδώλια από ανασκαφικό περιβάλλον στην Ανατολική Κρήτη, και έχουν ιδιαίτερη σημασία, καθώς δηλώνουν ότι οι σχέσεις της περιοχής του κόλπου της Σητείας με τις Κυκλάδες συνεχίσθηκαν και μετά το τέλος της χρήσης του γειτονικού νεκροταφείου της Αγίας Φωτιάς.

Η τελευταία χρήση του χώρου χρονολογείται στην Υστερομινωική ΙΙΙΓ. Σε αυτήν ανήκουν εκτεταμένα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα οικισμού στη νότια και τη ανατολική πλευρά του πλατώματος, εκτός των τάφων. Στη δυτική πλευρά, εν μέρει πάνω στα λείψανα του Ταφικού Κτιρίου 1, ανεγέρθηκαν την εποχή αυτή μεγάλο μεγαροειδές κτίσμα και περίβολος, πιθανότατα με λειτουργία σχετική με απόδοση τιμής στους προγόνους.

Λίγο χαμηλότερα από το πλάτωμα όπου τα ταφικά κτίρια, στη δυτική πλαγιά της Κεφάλας, ανασκάφτηκε βραχοσκεπή με είσοδο προς τα δυτικά, τμήμα επίσης του νεκροταφείου. Περιελάμβανε μόνον δευτερογενείς ταφές, συμπεριλαμβανομένων 102 κρανίων, Είναι πιθανό ότι η απόθεση έγινε με την ευκαιρία του καθαρισμού ενός ταφικού κτιρίου. συνοδευόμενες από πλήθος εξαιρετικών ως προς την ποιότητα και την ιστορική σημασία (Πρωτομινωική Ι – Μεσομινωική ΙΑ) ευρημάτων, όπως κεραμική, κοσμήματα και σφραγίδες. Σημαντική η εύρεση αγγείων κυκλαδικού τύπου, μεταξύ των οποίων και εισηγμένα, όμοιων με αυτά του γειτονικού νεκροταφείου της Αγίας Φωτιάς.

 

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ήταν η συνέχεια χρήσης της σπηλιάς στη Νεοανακτορική περίοδο, αν και με διαφορετική λειτουργία, που δηλώνεται από την εύρεση μιας τελετουργικής ΥΜΙ πρόχου και ενός κωνικού κυπέλλου, σχεδόν στην επιφάνεια, πιθανότατα συνδεδεμένα με τελετουργία προς τιμήν των προγόνων.

Copyright

©2010 petras-excavations.gr. All Rights Reserved.

Ανάπτυξη Κωνσταντίνος Τόγιας.
Βασίζεται σε ΕΛ/ΛΑΚ.